Τελευταίες Ειδήσεις
Αρχική / Slider / Σωματικές βλάβες, άρθρα 308 έως 315Α του Ποινικού Κώδικα

Σωματικές βλάβες, άρθρα 308 έως 315Α του Ποινικού Κώδικα

Η Συνδικαλιστική Κίνηση Αστυνομικών Υπαλλήλων (Σ.Κ.Α.Υ.) Θεσσαλονίκης, έχοντας πάντοτε ως γνώμονα την σωστή και εμπεριστατωμένη ενημέρωση των συναδέλφων και στα πλαίσια της συνεργασίας με τον έγκριτο νομικό και καθηγητή ποινικού δικαίου, κ. Νικόλαο ΔΕΡΜΕΝΟΥΔΗ, σας παραθέτει μία ανάλυση για την κατηγορία του δέκατου έκτου κεφαλαίου του Ποινικού Κώδικα (άρθρα 308 – 315Α), τις Σωματικές βλάβες (έννοια, προστατευόμενο έννομο αγαθό, αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση, κλπ)

Οι τυποποιημένες προσβολές (αρ. 308 – 315Α) στρέφονται εναντίον άλλου, πλην του δράστη, οποιουδήποτε δηλαδή προσώπου. Αντικείμενο του εγκλήματος είναι πάντοτε ο «άλλος άνθρωπος».

Οι πράξεις αυτοτραυματισμού είναι πάντοτε αδιάφορες όσο δεν προσβάλλουν και κάποιο άλλο έννομο αγαθό, εκτός από τη σωματική ακεραιότητα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του αυτοτραυματισμού, προκειμένου να αποφευχθεί η στράτευση (αρ. 203 § 1 ΠΚ).

Τις σωματικές βλάβες ήτοι τα εγκλήματα κατά της ακεραιότητας και της υγείας το Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο διακρίνει σε τέσσερα (4) είδη:

  1. την απλή σωματική βλάβη (αρ. 308 ΠΚ)
  2. την επικίνδυνη σωματική βλάβη (αρ. 309 ΠΚ)
  3. την βαριά σωματική βλάβη (αρ. 310 ΠΚ)
  4. την θανατηφόρα σωματική βλάβη (αρ. 311 ΠΚ).

Ως ιδιώνυμα εγκλήματα σωματικών βλαβών, το Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο χαρακτηρίζει:

  •  την σωματική βλάβη ανηλίκων (αρ. 312 ΠΚ)
  •  την συμπλοκή (αρ. 313 ΠΚ)

Όλες οι ανωτέρω σωματικές βλάβες τιμωρούνται όταν τελούνται εκ δόλου, αδιακρίτως του είδους αυτού.

Την εξ αμελείας τελούμενη σωματική βλάβη, το Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο τιμωρεί στο αρ. 314 ΠΚ αδιακρίτως του είδους αυτής, είτε δηλαδή αυτή είναι απλή ή επικίνδυνη ή βαριά.

Αν η εξ αμελείας σωματική βλάβη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο του παθόντος, η πράξη προσλαμβάνει τη μορφή της ανθρωποκτονίας από αμέλεια (αρ. 302 ΠΚ).

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΕΚΤΟ

Σωματικές βλάβες

Άρθρο 308

Απλή σωματική βλάβη

  1. 1.  Όποιος με πρόθεση προξενεί σε άλλον σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. Αν η κάκωση ή η βλάβη της υγείας που του προξένησε είναι όλως  ελαφρά, τιμωρείται με κράτηση έως 6 μήνες ή με πρόστιμο έως 3.000 ευρώ.
  2. 2.  Η σωματική βλάβη της παρ. 1 δεν είναι άδικη όταν επιχειρείται με τη συναίνεση του παθόντος και δεν προσκρούει στα χρηστά ήθη.
  3. 3.  Ο υπαίτιος της πράξης της παρ. 1 είναι δυνατό να απαλλαγεί από κάθε ποινή αν παρασύρθηκε στην πράξη από δικαιολογημένη αγανάκτηση εξαιτίας μιας αμέσως προηγούμενης πράξης που τέλεσε ο παθών εναντίον του ή ενώπιόν του και που ήταν ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση.

 

  1. 1.    Έννοια

Απλή σωματική βλάβη διαπράττει εκείνος ο οποίος, εκ προθέσεως προξενεί σε άλλο άνθρωπο σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας αυτού.

 

  1. 2.    Προστατευόμενο έννομο αγαθό

Το έννομο αγαθό που προστατεύεται στο σχετικό άρθρο, έχει αποτελέσει αντικείμενο σοβαρών συζητήσεων. Για το ερευνώμενο ζήτημα υποστηρίχθηκαν τρεις (3) απόψεις, οι οποίες κάθε μία φωτίζει διαφορετικά την έννοια της προστασίας του έννομου αγαθού. Οι απόψεις αυτές είναι οι εξής:

α’ άποψη

Κατά την άποψη αυτή, προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι η σωματική ακεραιότητα.

β’ άποψη

Σύμφωνα με την άποψη αυτή, προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι η υγεία (σωματική, ψυχική)

γ’ άποψη

Κατά την άποψη αυτή όπου γίνεται δεκτή και από τη νομολογία, προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι τόσο η ακεραιότητα, όσο και η υγεία του σώματος. Η ακεραιότητα του σώματος δε σημαίνει μόνο εξωτερική (μορφική) ακεραιότητα, αλλά και λειτουργική ακεραιότητα (υγεία). Όταν μιλούμε για έννομο αγαθό της σωματικής ακεραιότητας, εννοούμε και την υγεία.

Έτσι, σύμφωνα με την άποψη αυτή, έννομο αγαθό είναι μόνο ένα, η σωματική ακεραιότητα, η οποία περιλαμβάνει τόσο τη μορφική, όσο και τη λειτουργική ακεραιότητα του οργανισμού που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ο φορέας του έννομου αγαθού ενδιαφέρεται τόσο στο να έχει ένα υγιές σώμα, όσο και εξωτερικά άθικτο σώμα.

 

  1. 3.    Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εγκλήματος

Το έγκλημα αυτό είναι κοινό, βλάβης, απλό αποτελέσματος (ουσιαστικό), γνήσιο πολύτροπο ή υπαλλακτικό ή διαζευκτικό, ενέργειας, στιγμιαίο, μη ιδιόχειρο.

 

  1. 4.    ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ – ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ (αρ. 7 § 1 Σ)

Α. Αντικειμενική υπόσταση

α) Υποκείμενο του εγκλήματος

Εφόσον το έγκλημα είναι κοινό, δράστης του εγκλήματος μπορεί να είναι οποιοσδήποτε.

β) Υλικό αντικείμενο της πράξεως

Είναι ο άλλος άνθρωπος εκτός από τον δράστη. Ο άλλος άνθρωπος πρέπει να είναι ζωντανός, διότι η σωματική βλάβη προϋποθέτει ανθρώπινη ζωή. Για σωματική βλάβη εμβρύου υφίσταται η διάταξη του αρ. 304 Α ΠΚ. Για σωματική βλάβη σε εαυτόν (αυτοτραυματισμός), υπάρχει η διάταξη του αρ. 203 ΠΚ και 388 ΠΚ.

γ) Η πράξη προσβολής του έννομου αγαθού (εγκληματική συμπεριφορά)

Η πράξη εκδηλώνεται με δύο μορφές:

  • με τη μορφή της τέλεσης, κάποιας πράξης πρόσφορης να προκαλέσει σωματική κάκωση και
  • με τη μορφή της τέλεσης κάποιας πράξης πρόσφορης να επιφέρει βλάβη της υγείας.

Η πρόκληση σωματικής βλάβης της υγείας μπορεί να γίνει με οποιονδήποτε τρόπο.

γ1) Πράξη πρόσφορη να προκαλέσει σωματική κάκωση (αρ. 308 § 1, εδ. α, ΠΚ)

γ1.1) Έννοια της σωματικής κάκωσης σύμφωνα με την ιατροδικαστική επιστήμη

Κάκωση είναι, σύμφωνα με την παραπάνω επιστήμη κάθε βλάβη του σώματος που συνεπάγεται λύση ή όχι της συνέχειας των ιστών από επίδραση εξωτερικής βίας, φύσεως μηχανικής, φυσικής, χημικής. Κατά συνέπεια η διάκριση των κακώσεων είναι:

  • Μηχανικές (παράγονται από οποιαδήποτε εξωτερική ενέργεια και ρήξη των ιστών, διάταση, διακίνηση, διάσειση εγκεφάλου)
  • Φυσικές (επέρχονται μετά από επίδραση διαφόρων φυσικών παραγόντων, όπως μεγάλες ή μικρές θερμοκρασίες, ηλεκτρισμού φυσικού ή τεχνητού)
  • Χημικές (επέρχονται από την επίδραση καυστικών ή διαβρωτικών ουσιών επί των ιστών)

Από άποψη εμφανούς αποτελέσματος οι κακώσεις διαιρούνται σε:

  • Αναίμακτες  (δεν έχουμε λύση συνέχειας δέρματος ή βλεννογόνου χωρίς εξωτερική αιμορραγία – κλειστές κακώσεις)
  • Αιματηρές (έχουμε λύση συνέχειας δέρματος ή βλεννογόνου και έξοδο αίματος όπου το είδος της κακώσεως αυτής είναι το τραύμα)

γ1.2) Έννοια της σωματικής κάκωσης σύμφωνα με την ποινική επιστήμη

Ο όρος «κάκωση» στο σχετικό άρθρο, σημαίνει μόνο βλάβη. Συνακόλουθα, ο όρος «σωματική κάκωση», δεν μπορεί παρά να σημαίνει βλάβη του σώματος, ειδικότερα, βλάβη της μορφικής (εξωτερικής) ακεραιότητας του σώματος. Ως βλάβη της μορφικής ακεραιότητας του σώματος, θα πρέπει βασικά να θεωρηθεί κάθε απώλεια ή αλλοίωση της ύλης του σώματος, η οποία αντικειμενικά δημιουργεί για το έννομο αγαθό κατάσταση χειρότερη της προηγούμενης.

Με βάση τον ορισμό αυτό, κλασσικές περιπτώσεις βλάβης αποτελούν:

  • οι απώλειες μερών του σώματος, όπως οι απώλειες της μύτης, του αυτιού, των δακτύλων (ποδιών και χεριών), των δοντιών (έστω και αν αυτά είναι τεχνητά),
  • οι αλλοιώσεις της ύλης του σώματος, όπως οι πληγές, οι ρινορραγίες, οι ουλές, τα οιδήματα, οι εκδορές, οι εκχυμώσεις, τα εγκαύματα, οι εξαρθρώσεις, τα διαστρέμματα και οι μώλωπες.

Κοινό, αλλά και θεμελιακό χαρακτηριστικό γνώρισμα και των δύο ως άνω κατηγοριών περιπτώσεων σωματικής βλάβης, είναι το υλικό ίχνος της υπάρξεώς της. Η πρόκληση πόνου δεν αποτελεί απαραίτητο συστατικό στοιχείο της βλάβης, παρόλο ότι σε πρακτικό επίπεδο, κατά κανόνα είναι σύμπτωμα που εμφανίζεται. Συνακόλουθα, είναι δυνατή η βλάβη του σώματος ανθρώπου που βρίσκεται σε κατάσταση λιποθυμίας ή αναισθησίας.

Συνοψίζοντας, στο σημείο αυτό όσα έχουν διατυπωθεί για το επίμαχο ζήτημα της σωματικής κάκωσης, μπορούμε να πούμε ότι, σωματική κάκωση αποτελεί κάθε επενέργεια στο κορμί του άλλου, με την οποία προκαλείται είτε κάποιο σχίσιμο ή κάποια εκδορά του σώματος, είτε κάποια εκχύμωση (μελάνιασμα) είτε κάποιο κάταγμα ή διάστρεμμα (στραμπούληγμα, εξάρθρωση).

Έτσι, σωματική κάκωση είναι η βλαπτική για την υγεία εξωτερική επενέργεια στο σώμα, η ανθυγιεινή κακομεταχείριση της οποίας συνηθέστατο, αλλά όχι απαραίτητο σύμπτωμα είναι ο πόνος.

Για το λόγο αυτόν, όπου υπάρχει πόνος, υπάρχει και κάκωση, ενώ το αντίθετο δεν αληθεύει κατ’ ανάγκη, όπως στην περίπτωση κατά την οποία ο υφιστάμενος την κακομεταχείριση τελεί σε αναισθησία. Με τη σωματική κάκωση (ανάρμοστη κακομεταχείριση) επηρεάζεται η σωματική ευεξία  ή θίγεται η σωματική ακεραιότητα του συγκεκριμένου ατόμου (εξωτερική εμφάνιση), αδιακρίτως φύλου, ηλικίας και υγιεινής καταστάσεως.

Με βάση τις επισημάνσεις αυτές, ο όρος «κάκωση» σημαίνει δύο (2) καταστάσεις:

  • μία μορφή επικίνδυνης συμπεριφοράς για την υγεία και
  • το ενδεχομένως επελθόν αποτέλεσμα αυτής.

Η δεύτερη αυτή κατάσταση, εκφράζεται από το νομοθέτη με εκφράσεις, όπως «προκάλεσε», «υπέστη», «φέρει κακώσεις». Εφόσον παρήχθη η τελευταία αυτή κατάσταση, η κάκωση του σώματος συνιστά και βλάβη της υγείας. Αντίστροφα, κάθε βλάβη της σωματικής υγείας προκαλούμενη με εξωτερική επενέργεια, συνιστά και κάκωση.

γ1.3) Προβληματική που αναφέρεται στην ποινική αξιολόγηση των βίαιων επενεργειών επί του σώματος, όπως το απλό πλήγμα, το ράπισμα, η βίαια απώθηση, το ρίξιμο κάποιου στο έδαφος ή πάνω σε ένα στερεό σώμα, το τράβηγμα των μαλλιών ή των αυτιών.

Στη θεωρία και στη νομολογία, υποστηρίχθηκε ρητά η υπαγωγή των παραπάνω περιπτώσεων στην έννοια της όλως ελαφρά σωματικής βλάβης. Για το παρακάτω όμως ζήτημα υποστηρίχθηκε θεωρητικά και μία άλλη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία, οι καταστάσεις αυτές αξιολογούνται ως εκδηλώσεις καταφρονήσεως, δηλαδή ως έργω εξύβριση (αρ. 361 ΠΚ).

γ1.4) Ειδικές περιπτώσεις που αναφέρονται στην ποινική αξιολόγηση των σωματικών κακώσεων

Στην ευρύτατη αυτή κατηγορία κατατάσσονται οι εξής περιπτώσεις:

  • η ρύπανση του σώματος με ελαιοχρώματα ή με πίσσα ή με διάφορα άλλα μέσα,
  • η διάρρηξη του παρθενικού υμένα κατά τη διακόρευση,
  • η αχρήστευση ή μείωση της λειτουργίας εσωτερικών οργάνων (νεφρού, χολής),
  • η αχρήστευση ή η μείωση της λειτουργίας της οράσεως, της γεύσεως ή της οσφρήσεως,
  • οι ενέργειες που προκαλούν αηδία στον παθόντα, όπως η χορήγηση υγρού που έχει δυσάρεστη γεύση, όσο και η προσφορά ποτού σε δοχεία που συνήθως χρησιμοποιούνται για ούρηση.

γ2) Πράξη πρόσφορη να επιφέρει βλάβη της υγείας

γ2.1) Έννοια του όρου «βλάβη της υγείας»

Ο δεύτερος τρόπος τέλεσης του εγκλήματος της απλής σωματικής βλάβης συγκροτείται με τη βλάβη της υγείας. Ως τέτοια θεωρείται κάθε πρόκληση ή επίταση μιας αποκλίνουσας προς το χειρότερο ανώμαλης καταστάσεως της λειτουργίας και συλλειτουργίας των ανθρώπινων οργάνων ή απλούστερα κάθε πρόκληση ή επίταση μιας παθολογικής καταστάσεως.

Έτσι, σύμφωνα με τα παραπάνω, βλάβη της υγείας είναι η πρόκληση ή επίταση μιας παθολογικής κατάστασης, η οποία απαραίτητα πρέπει να μην είναι στιγμιαία ή παροδική και να απαιτεί μία διαδικασία θεραπείας είτε με ιατρική περίθαλψη είτε με μόνες τις φυσικές δυνάμεις του οργανισμού.

Στην προκειμένη περίπτωση μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι, η συμπεριφορά του δράστη προκαλεί μια παθολογική κατάσταση στο θύμα ή χειροτερεύει μια ήδη υπάρχουσα παθολογική κατάσταση του θύματος, για την αντιμετώπιση της οποίας χρειάζεται να τεθεί σε εφαρμογή κάποιος μηχανισμός θεραπείας. Στις βλάβες της υγείας υπάγονται ασθένειες του σώματος, εσωτερικές αιμορραγίες, κατάγματα, μολύνσεις, δηλητηριάσεις, πρόκληση βαριάς μέθης με οινοπνευματώδη ποτά ή ναρκωτικά, ψυχικές και πνευματικές διαταραχές, λιποθυμία, ψυχικός κλονισμός από ψευδή είδηση θανάτου στενού συγγενούς, πρόκληση ισχυρού τρόμου, ακόμη και τα κρυολογήματα.

γ2.2) Διάκριση μεταξύ σωματικής κάκωσης και βλάβης της υγείας.

Η σωματική κάκωση αποτελεί εξωτερική επενέργεια επί του σώματος, ενώ η βλάβη της υγείας διατάραξη των εσωτερικών λειτουργιών.

Σωματική κάκωση είναι η κακομεταχείριση η ταλαιπωρία, η οποία δύναται να έχει δυσμενείς συνέπειες για την ευεξία ή απλώς για την εξωτερική εμφάνιση του συγκεκριμένου προσώπου (υποχρεωτική αϋπνία, ορθοστασία, κόπωση), σωματικός σωφρονισμός (ξυλοκόπημα). Είναι κάθε διατάραξη της σωματικής ευεξίας ως και αυτή που αλλοιώνει τη σωματική ακεραιότητα. Δεν απαιτείται αυτή να επηρεάζει σημαντικά τη σωματική ευεξία ή σωματική ακεραιότητα, αφού τούτο έχει σημασία μόνο για τη διαβάθμιση του αξιοποίνου. Στον όρο κάκωση = τραύματα, νοείται και οποιαδήποτε βλάβη του σώματος.

Βλάβη της υγείας υπάρχει αντιθέτως, όταν οι σωματικές κακώσεις έχουν ως συνέπεια την πρόκληση ορισμένων παθολογικών συμπτωμάτων. Δύναται δε να πρόκειται για πάθηση σωματικής ή διανοητικής υγείας ή και για επίταση μιας ασθένειας που ήδη υπάρχει.

Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι η σωματική βλάβη δύναται, συγχρόνως, να είναι και βλάβη της υγείας, δύναται να επέλθει άνευ σωματικής κακώσεως, ως επίσης είναι δυνατό είτε να εμφανισθούν χωριστά, είτε να είναι η μία συνέπεια της άλλης.

γ2.3) Πρόκληση της σωματικής κακώσεως ή της βλάβης της υγείας.

Η προξένηση της σωματικής κακώσεως ή της βλάβης της υγείας δύναται  να προξενηθεί με οποιονδήποτε τρόπο.

Έτσι μπορεί να προκληθεί:

  • άμεσα, με ενέργεια επί του σώματος, όπως με χτύπημα με τα χέρια ή με τα πόδια. Η νομολογία των ποινικών δικαστηρίων δέχθηκε τέλεση σωματικής βλάβης  με την πόρτα αυτοκινήτου, με τα κενά μπουκάλια κρασιού, με την ξύλινη ράβδο, με τον αορτήρα όπλου, με την ξύλινη μολυβοθήκη, με τον τσιμεντόλιθο, με το πιρούνι και την αξίνα
  • έμμεσα με κάποιο αντικείμενο που χειρίζεται με τα χέρια του ο δράστης, ή με ζώο ή με άνθρωπο ακαταλόγιστο. Το μέσο με το οποίο έγινε η πράξη, δε συνιστά στοιχείο του αδικήματος. Η χρήση του μέσου, όπως όπλο, προκειμένου περί τραυμάτων δεν αποτελεί στοιχείο του αδικήματος, αφού τούτο μπορεί να διαπραχθεί και με άλλο μέσο.

Στο σημείο όμως αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι, δυσμενείς για την υγεία παρενέργειες που προκαλούνται, είτε με την εκπομπή τοξικών ουσιών από τις βιομηχανίες, είτε με δόσιμο σε αθλητές ουσιών διεγερτικών ή κατευναστικών (αναβολικών) για να επιτευχθεί τεχνητή επαύξηση της επιδόσεώς τους (doping), μπορούν να θεμελιώσουν εφαρμογή του αρ. 308 § 1 ΠΚ.

Η προσβολή της σωματικής ακεραιότητας, δύναται να επέλθει και χωρίς επιδράσεως επί του σώματος του άλλου, άνευ επαφής του σώματος, όπως δια προκλήσεως νευρικού κλονισμού, χρησιμοποιήσεως φαντασμάτων, δια προξενήσεων δίψας, πείνας, ναυτίας. Δεν είναι απαραίτητο ο παθών να νοσήσει, ούτε να αισθάνθηκε τη σωματική βλάβη.

γ2.4) Η μετάδοση μιας νόσου όπως το AIDS αποτελεί βλάβη της υγείας.

Η μετάδοση μιας νόσου αποτελεί βλάβη της υγείας, αυτού, στον οποίο μεταδίδεται.

Επομένως αν κάποιος με πράξη μεταδώσει μια νόσο σε άλλον, διαπράττει σωματική βλάβη κατά το αρ. 308 § 1 ΠΚ (μετάδοση από πρόθεση ή αμέλεια AIDS ή αφροδίσια νοσήματα σε άλλον άνθρωπο).

Η μετάδοση μιας ασθένειας μπορεί να συνιστά:

  • είτε έγκλημα βλάβης (στην κατηγορία αυτή ανήκει η σωματική βλάβη  σε όλες τις μορφές και η ανθρωποκτονία με πρόθεση)
  • είτε έγκλημα διακινδυνεύσεως (στην κατηγορία αυτή ανήκει η παραβίαση μέτρων για την πρόληψη ασθενειών – αρ. 284 ΠΚ και η επικίνδυνη για την υγεία συνάφεια – αρ. 425 ΠΚ.

γ2.5) Ποιες  ενέργειες δε συνιστούν σωματική βλάβη.

Δεν συνιστούν σωματική βλάβη οι εξής ενέργειες:

  • το φτύσιμο στο πρόσωπο δεν συνιστά βλάβη της μορφικής ακεραιότητας του σώματος, μια και ούτε την ύλη αυτών αλλοιώνει, ούτε και προσπάθεια απαιτείται για την εξάλειψη της προκαλούμενης ρυπάνσεως. Αξιολογείται αφού προφανώς πρόκειται για εκδήλωση καταφρονήσεως ως έργω εξύβριση (αρ. 361 § 1 ΠΚ),
  • η πρόκληση εμετού ή διάρροιας, εφόσον δε συνεπάγεται την κινητοποίηση μιας διαδικασίας ιάσεως, αναγκαία για την αποκατάσταση της ομαλότητας ,
  • η περιαγωγή κάποιου σε κατάσταση ευθυμίας με τη χρήση οινοπνεύματος,
  • η πρόκληση ύπνου με τη χορήγηση επικίνδυνου υπνωτικού, διότι ο ύπνος καίτοι αποδυναμώνει προσωρινώς, αποτελεί πηγή δυνάμεως
  • η πρόκληση εγκυμοσύνης, διότι αυτή αποτελεί φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου σώματος.

δ) Το αποτέλεσμα της πράξης

Το αποτέλεσμα της πράξης μπορεί να εκδηλωθεί και αυτό με δύο μορφές ήτοι:

δ1) με τη μορφή της σωματικής κάκωσης και

δ2) με τη μορφή της βλάβης της υγείας

ε) Αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στην πράξη προσβολής και το αποτέλεσμα

Ανάμεσα στην πράξη του δράστη και το αποτέλεσμα που επήλθε, πρέπει να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια, όπως την προσδιορίζει η κρατούσα στην επιστήμη και στη νομολογία θεωρία του ισοδυνάμου των όρων. Με βάση τη θεωρία του ισοδυνάμου των όρων για να χρεωθεί στο δράστη η σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του θύματος, πρέπει αυτή να έχει ως αιτία τη σχετική πράξη ή την παράλειψη του δράστη. Εάν η σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας που προκλήθηκε, δεν έχει ως άμεση γενεσιουργό αιτία τη συμπεριφορά του δράστη, αλλά άλλη άσχετη αιτία, τότε ο δράστης που δεν επέφερε αιτιακά το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, δε μπορεί να τιμωρηθεί για τετελεσμένο έγκλημα του αρ. 308 ΠΚ, αλλά μόνο για απόπειρα αυτού, εφόσον φυσικά συντρέχουν τα στοιχεία της απόπειρας.

 

Β) Υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος

Για την πλήρωση της υποκειμενικής υπόστασης του εγκλήματος της απλής σωματικής βλάβης απαιτείται κατά ρητή επιταγή του νόμου, πρόθεση – δόλος. Περιεχόμενο του δόλου είναι η γνώση και η θέληση πραγματώσεως όλων των στοιχείων της αντικειμενικής υποστάσεως, δηλαδή η γνώση και η θέληση προκλήσεως σε άλλον σωματικής κάκωσης ή βλάβης της υγείας του.

Ενόψει του ότι η σχετική διάταξη του νόμου δεν κάνει διάκριση, οποιαδήποτε μορφή δόλου αρκεί, για την κατάφαση του οντολογικού στοιχείου του καταλογισμού.

Έτσι, ο δόλος μπορεί να είναι είτε άμεσος (α’ ή β’ βαθμού), είτε ενδεχόμενος. Ενδεχόμενος δόλος υπάρχει στην περίπτωση κατά την οποία ο Α, ρίχνει ένα τσιμεντόλιθο εναντίον του εγγύτατα ευρισκόμενου Θ, για εκφοβισμό, αποδεχόμενος όμως το γνωστό σ’ αυτόν ενδεχόμενο αποτέλεσμα του τραυματισμού του.

Μόλις χρειάζεται να τονιστεί, ότι αν δεν υπάρχει δόλος αλλά αμέλεια, εφαρμογή έχει, όχι η διάταξη του αρ. 308 § 1α ΠΚ, αλλά η διάταξη του αρ. 314 ΠΚ.

 

  1. 5.    Τετελεσμένο έγκλημα και απόπειρα εγκλήματος

Το έγκλημα της σωματικής βλάβης (αρ. 308 § 1α ΠΚ) είναι τελειωμένο με την πρόκληση της σωματικής κακώσεως ή της βλάβης της υγείας. Κάθε προηγούμενη συμπεριφορά συνιστά είτε (ατιμώρητη) προπαρασκευαστική πράξη είτε (τιμωρητή) απόπειρα. Ενόψει του χαρακτήρα του ερευνώμενου εγκλήματος ως φυσικού, η διάκριση ανάμεσα στην προπαρασκευαστική πράξη και την απόπειρα μπορεί να στηριχθεί στην ακόλουθη άποψη: υπάρχει αξιόποινη απόπειρα (αρχή εκτελέσεως) από τη στιγμή που ο δράστης εξαπολύει πάνω στο υλικό αντικείμενο, το οποίο εξατομικεύει το έννομο αγαθό, τη φυσική εκείνη ενέργεια που είναι σε θέση in concreto να προκαλέσει το (αξιόποινο φυσικό) αποτέλεσμα ή από τη στιγμή που αφήνει το υλικό αντικείμενο στη φυσική εκείνη κατάσταση που αιτιακά προκαλεί το (αξιόποινο) αποτέλεσμα. Πριν από το χρονικό τούτο σημείο βρισκόμαστε στο χώρο της μη αξιόποινης προπαρασκευής του εγκλήματος. Μόλις χρειάζεται να τονιστεί ότι για την κατάφαση του αξιοποίνου της απόπειρας απαιτείται υποκειμενικά δόλος του δράστη, ο οποίος καλύπτει όχι μόνον την αρχή εκτελέσεως του συγκεκριμένου πλημμελήματος, αλλά και το αποτέλεσμα που πραγματώνει την αντικειμενική υπόσταση στην ολότητά της και αυτό διότι η απόπειρα είναι έγκλημα με πλήρη υποκειμενική και κολοβή αντικειμενική υπόσταση, δηλαδή έγκλημα ευρύτερης (ή υπερχειλούς) υποκειμενικής (και αντίστοιχα στενότερης αντικειμενικής) υποστάσεως.

Με βάση το παραπάνω κριτήριο κλασικές εκφράσεις απόπειρας απλής σωματικής βλάβης αποτελούν, για παράδειγμα, οι περιπτώσεις όπου ο δράστης εξακοντίζει ή υψώνει και κατευθύνει εναντίον του θύματος κάποιο αντικείμενο.

Έτσι, στην περίπτωση κατά την οποία ο Α, στον ποδοσφαιρικό αγώνα μεταξύ ΠΑΟΚ και ΑΡΗ στο γήπεδο της Τούμπας, επιχείρησε να χτυπήσει στα γεννητικά όργανα τον Υπαστυνόμο Β, λόγω διένεξης, πλην όμως ο Α, λόγω απότομης μετακινήσεως του Υπαστυνόμου Β απέτυχε το σκοπό του, ο Α θα κριθεί – τιμωρηθεί για απόπειρα απλής σωματικής βλάβης (αρ. 42 § 1 ΠΚ σε συνδ. με αρ. 308 § 1 εδ. α ΠΚ).

Ομοίως, στην περίπτωση κατά την οποία ο γεωργός Γ, έθεσε αιφνίδια και απότομα σε κίνηση τον γεωργικό ελκυστήρα με ταχύτητα και επιχείρησε να παρασύρει τον Αστυνόμο Α, λόγω διένεξης, που στεκόταν μπροστά του με στολή, ο οποίος όμως με ένα άλμα επέτυχε να συγκρατηθεί από το καπό της μηχανής του ελκυστήρα, ο Γ θα κριθεί – τιμωρηθεί για απόπειρα απλής σωματικής βλάβης (αρ. 42 § 1 ΠΚ σε συνδ. με αρ. 308 § 1 εδ. α ΠΚ).

 

 

 

 

  1. 6.    Πραγμάτωση του εγκλήματος της σωματικής βλάβης με παράλειψη – σχέση του αρ. 308 § 1 ΠΚ με αρ. 15 ΠΚ

Σε κάθε περίπτωση, το έγκλημα τελείται κατ’ αρχήν με θετική ενέργεια. Η σωματική βλάβη μπορεί όμως, αφού αποτελεί έγκλημα ουσιαστικό – αποτελέσματος, να τελεστεί και με παράλειψη. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι όμως το πρόσωπο που δεν ενεργεί, να βαρύνεται με ιδιαίτερη νομική υποχρέωση για παρεμπόδιση επελεύσεως του αποτελέσματος (αρ. 15 ΠΚ).

Έτσι, συνιστά σωματική βλάβη τελούμενη με παράλειψη (αρ. 308 § 1 ΠΚ σε συνδ. με αρ. 15 ΠΚ):

α) η μη παροχή επαρκούς τροφής στο παιδί από τους γονείς,

β) η μη χορήγηση φαρμάκου σε ασθενή από τη νοσοκόμα,

γ) η μη πρόσκληση από το σύζυγο, ιατρού για θεραπεία της άρρωστης συζύγου του,

δ) η  μη παρεμπόδιση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών των νεαρών ατόμων από τους γονείς, δασκάλους ή άλλους επιφορτισμένους με την επιμέλειά των.

 

  1. 7.    Διαβάθμιση της απλής σωματικής βλάβης. Διακεκριμένες  – προνομιούχες μορφές.

α) Διάκριση της απλής σωματικής βλάβης

Η απλή σωματική βλάβη αποτελεί μία μέσης βαρύτητας σωματική βλάβη και τυποποιείται στο αρ. 308 § 1α ΠΚ. Το έγκλημα αυτό δεν συνιστά παραλλαγή (αυστηρότερο ή στο επιεικέστερο) κάποιου άλλου εγκλήματος.

Η απλή σωματική βλάβη έχει όλα τα γενικά γνωρίσματα της πράξεως, δηλαδή τη σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας άλλου, η οποία προκαλείται εκ προθέσεως, στερείται όμως των ιδιαζόντων χαρακτηριστικών  της απρόκλητης σωματικής βλάβης (αρ. 308 Α, ΠΚ), της επικινδύνου (αρ. 309 ΠΚ), της βαριάς (αρ. 310 ΠΚ), της θανατηφόρου (αρ. 311 ΠΚ), και της όλως ελαφράς (αρ. 308 § 1, εδ. β ΠΚ).

Στη συνέχεια η απλή σωματική βλάβη διαβαθμίζεται προς τα πάνω – διακεκριμένες μορφές σωματικής βλάβης, (απρόκλητη σωματική βλάβη – αρ. 308Α, ΠΚ, επικίνδυνη – αρ. 309 ΠΚ, βαριά – αρ. 310 ΠΚ, θανατηφόρα – αρ. 311 ΠΚ, και προς τα κάτω – προνομιούχες μορφές σωματικής βλάβης (φέρονται στο αρ. 308 ΠΚ με τη γενική ονομασία «απλή σωματική βλάβη» (αρ. 308 § 1 ΠΚ).

β) Προνομιούχα σωματική βλάβη

Όλως ελαφρά σωματική βλάβη (αρ. 308 § 1, εδ. β, ΠΚ)

Όλως ελαφρά σωματική βλάβη είναι αυτή που είναι μικρής σημασίας σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας, η οποία χωρίς να είναι επουσιώδης, έχει όλως επιπόλαιες συνέπειες, όπως ένα ελαφρό χαστούκι.

 

  1. 8.    Άρση του αδίκου χαρακτήρα της απλής σωματικής βλάβης που γίνεται με τη συναίνεση παθόντος (αρ. 308 § 2 ΠΚ).

Σύμφωνα με τη διάταξη του αρ. 308 § 2 ΠΚ, η σωματική βλάβη της παραγράφου 1 δεν είναι άδικη, όταν επιχειρείται με τη συναίνεση του παθόντος και δεν προσκρούει στα χρηστά ήθη. Η ρύθμιση της σχετικής διάταξης προϋποθέτει προσβολή του έννομου αγαθού της μορφικής και λειτουργικής ακεραιότητας, με την πραγμάτωση της αντικειμενικής υποστάσεως το εγκλήματος. Το αρχικό άδικο δηλαδή, καταφάσκεται, η προσβολή όμως δεν είναι και τελικά άδικη, δικαιολογούμενη ακριβώς  από την υπάρχουσα συναίνεση.

Για να οδηγηθούμε στην άρση του άδικου χαρακτήρα της πράξεως της σωματικής βλάβης, θα πρέπει να συντρέχουν όλες εκείνες οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για να είναι έγκυρη η συναίνεση.

Έτσι, θα πρέπει να υπάρχουν απαραίτητα οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

α) Πρέπει ο φορέας του έννομου αγαθού να έχει ικανότητα για συναίνεση, δηλαδή αξιολογήσεως του αγαθού,  κατά τη στιγμή της διαθέσεώς του. Δεν ενδιαφέρει η δικαιοπρακτική του ικανότητα για καταλογισμό. Επομένως, έγκυρη συναίνεση μπορεί να δώσει και ένας ανήλικος ή ένας ακαταλόγιστος, αρκεί βέβαια να έχει συνείδηση της πράξης του εκείνη τη χρονική στιγμή.

β) Η συναίνεση του φορέα του έννομου αγαθού να ανταποκρίνεται στην αληθινή βούληση του συναινούντος, να μην είναι δηλαδή προϊόν βίας, απάτης, ή απειλής. Επί πλέον απαιτείται να δίνεται πριν από την προσβολή μία και εκ των υστέρων έγκριση δεν αίρει τον άδικο χαρακτήρα της.

γ) Πρέπει ακόμη η συναίνεση να υπάρχει αντικειμενικά κατά το χρόνο της πράξης. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι, συναίνεση ισχύει μόνο για τη συγκεκριμένη, ατομικά προσδιορισμένη στιγμή του αγαθού και καλύπτει τη συγκεκριμένη πράξη προσβολής.

δ) Πρέπει τέλος, η πράξη που προσβάλλει το έννομο αγαθό, εδώ δηλαδή η σχετική σωματική βλάβη, να μην είναι αντίθετη στα χρηστά ήθη να μην αποδοκιμάζεται δηλαδή, από τις επικρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις.  Η έννοια των χρηστών ηθών λαμβάνεται υπόψη σύμφωνα με αυτά που ορίζονται στο αστικό δίκαιο. Ταυτίζονται δε αυτά προς το συναίσθημα της κοσμιότητας όλων των δικαίως και επιεικώς σκεπτομένων. Έτσι, προσκρούει στα χρηστά ήθη η σωματική βλάβη που έγινε με τη συναίνεση του παθόντος, προς το σκοπό εισπράξεως ασφαλιστικής αποζημιώσεως (αρ. 388 § 1 ΠΚ), η πράξη που αποβλέπει σε ανώμαλες γενετήσιες απολαύσεις (σαδισμός – μαζοχισμός – φετιχισμός) ή σε διευκόλυνση ή απόκρυψη εγκλήματος (πρόκληση ανικανότητας για την αποφυγή στρατιωτικής υπηρεσίας  – αρ. 203 ΠΚ), αλλαγή σωματικών γνωρισμάτων για την αποφυγή συλλήψεως δράστη αξιόποινης πράξεως που τελέστηκε ή σχεδιάστηκε.

Αντίθετα κρίθηκε σύμφωνη με τα χρηστά ήθη η αιμοδοσία, η μεταμόσχευση επιδερμίδας και η προκαλούμενη στα πλαίσια πειραμάτων για θεραπευτικούς ή για αισθητικούς σκοπούς βλάβη. Η αυτούσια μεταφορά της διάταξης, υπήρξε προϊόν αβασάνιστης υποταγής σε ξένο πρότυπο, την οποία κανένας πραγματικός λόγος δεν επέβαλε.

Έτσι, εκείνο που τελικά επιτεύχθηκε είναι η δημιουργία και όχι η αντιμετώπιση προβλημάτων. Αυτό, διότι εισήχθη στο χώρο του ποινικού δικαίου έννοια, της οποίας το ασαφές και αόριστο περιεχόμενο είναι προφανώς ασυμβίβαστο με τις επιταγές του, για σαφείς και ορισμένες διατυπώσεις.

 

  1. 9.    Σωματικές βλάβες που τελούνται κατά τη διάρκεια αθλητικών αγώνων (ποδόσφαιρο, μπάσκετ, πυγμαχία).

Οι πράξεις αυτές αρχικά είναι άδικες, ο τελικά όμως άδικος χαρακτήρας τους αίρεται, εφόσον αυτές τελούνται στα πλαίσια μιας επιτρεπόμενης κινδυνώδους δράσης.

Είναι προφανές ότι αυτό αφορά μόνο σωματικές βλάβες που προκαλούνται κατά τη σύμφωνη με τους οικείους κανονισμούς διεξαγωγή του αγωνίσματος ή έστω με ασήμαντη παρέκκλιση από αυτούς. Εάν υπάρχει σοβαρή παραβίαση του κανονισμού, η σωματική βλάβη παραμένει άδικη, είτε η παραβίαση οφείλεται σε δόλο, είτε σε αμέλεια.

Οι παραπάνω εκτιμήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μπορούν να δικαιολογηθούν και ορισμένες σωματικές βλάβες σε βάρος ευρισκόμενων στον αθλητικό χώρο θεατών ενός αγώνα.

Έτσι, στην περίπτωση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα μεταξύ ομάδων Α’ Εθνικής, αν ο ποδοσφαιριστής Π χτυπήσει τη μπάλα δυνατά και αυτή στη συνέχεια τραυματίσει τον φίλαθλο Φ που βρισκόταν στην κερκίδα, η πράξη του Π, ναι μεν είναι αρχικά άδικη, τελικά όμως αίρεται ο άδικος χαρακτήρας της πράξης. Γίνεται πάντως δεκτό πως μια τέτοια δικαιολόγηση, δεν είναι δυνατή όταν η σωματική βλάβη του θεατή προκαλείται κατά τη διάρκεια του διαλείμματος.

Άρση  του άδικου χαρακτήρα με βάση την επικίνδυνη ζωή του έννομου αγαθού θα μπορούσε να υποστηριχθεί και στην περίπτωση της σωματικής βλάβης του διαιτητή, η οποία προξενείται ύστερα από κτύπημα της μπάλας ή αμελή πρόσκρουση αθλητή επάνω του.

 

  1. 10.      Σωματικές βλάβες που τελούνται κατά τη διάρκεια ιατροχειρουργικών επεμβάσεων.

Ιδιαίτερα έντονα έχει απασχολήσει στο χώρο του αδίκου, η ποινική εκτίμηση των ιατροχειρουργικών επεμβάσεων. Σε σχέση με το θέμα αυτό θα πρέπει να παρατηρηθούν τα εξής:

α) Μια ιατροχειρουργική επέμβαση που είναι ιατρικά ενδεδειγμένη γίνεται lege artis και πετυχαίνει, δεν πραγματώνει καν την αντικειμενική υπόσταση της σωματικής βλάβης, αφού μεταβολή της υγείας του ασθενή προς το χειρότερο δεν υπάρχει. Αν η πράξη γίνεται παρά τη θέληση του ασθενή, μπορεί να στοιχειοθετείται μόνο η νομοτυπική μορφή της παράνομης βίας (αρ. 330 ΠΚ).

β) Χειρουργική επέμβαση που είναι ιατρικά ενδεδειγμένη γίνεται lege artis αλλά τελικά δεν πετυχαίνει, πραγματώνει την αντικειμενική υπόσταση της σωματικής βλάβης, αφού η υγεία του ασθενή γίνεται χειρότερη. Η πράξη όμως τελικά δεν είναι άδικη, εφόσον γίνεται στα πλαίσια μιας κοινωνικά αναγνωρισμένης κινδυνώδους δράσης.

γ) Χειρουργική επέμβαση που είναι ιατρικά ενδεδειγμένη, αλλά δεν γίνεται  lege artis και δεν πετυχαίνει, πραγματώνει την αντικειμενική υπόσταση της σωματικής βλάβης και συνιστά τελικά άδικη μορφή συμπεριφοράς.

δ) Χειρουργική επέμβαση που δεν επιβάλλεται από λόγους υγείας (αλλαγή φύλλου, στείρωση, πλαστική εγχείρηση, αισθητικές παρεμβάσεις), πληροί την αντικειμενική υπόσταση της σωματικής βλάβης, το άδικο όμως αίρεται όταν η πράξη γίνεται από ειδικό γιατρό, στα πλαίσια μιας κοινωνικά αναγνωρισμένης κινδυνώδους δράσης, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι υπάρχει η σύμφωνη γνώμη του ενδιαφερομένου.

ε) Επεμβάσεις που γίνονται για θεραπεία τρίτου (μεταμόσχευση οργάνων, αιμοδοσία), μπορούν να δικαιολογηθούν μόνο αν υπάρχει η συναίνεση του ασθενή ή υπάρχει κατάσταση ανάγκης (αρ. 25 ΠΚ).

 

11. Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με τα αρ. 45-49 ΠΚ – συμμετοχή,

Συμμετοχή στο έγκλημα της απλής σωματικής βλάβης (αρ. 308 § 1 ΠΚ), είναι δυνατή με τη μορφή της συναυτουργίας (αρ. 45 ΠΚ), της ηθικής αυτουργίας (αρ. 46 § 1α ΠΚ), της συνέργειας, άμεσης (αρ. 46 § 1β ΠΚ) και απλής (αρ. 47 § 1 ΠΚ).

Ειδικότερα:

α) Συναυτουργία (αρ. 45 ΠΚ σε σχέση με την απλή σωματική βλάβη (αρ. 308 § 1 ΠΚ).

Ενόψει του χαρακτήρα του εγκλήματος του αρ. 308 ΠΚ ως γνήσιο πολύτροπο υπαλλακτικώς μικτό είναι δυνατό ο ένας συναυτουργός να προκαλέσει στο θύμα σωματική κάκωση και ο άλλος βλάβη της υγείας του.

Εξάλλου, συναυτουργία μπορεί να υπάρξει και με παράλειψη, όταν πρόσωπα που βαρύνονται με ιδιαίτερη νομική υποχρέωση (αρ. 15 ΠΚ), συναποφασίζουν και πραγματώνουν από κοινού ανάσχεση της κινήσεως, η οποία λειτουργεί ως αιτιακή συνθήκη του αποτελέσματος.

Έτσι, στην περίπτωση που οι γονείς Α και Β, παραλείπουν να χορηγήσουν τροφή στο παιδί τους Π, με συνέπεια να υποστεί αυτό σωματική βλάβη, οι Α και Β θα κριθούν ως συναυτουργοί απλής σωματικής βλάβης που τελέστηκε με παράλειψη (αρ. 45 ΠΚ σε συνδ. με το αρ. 308 § 1, εδ. α ΠΚ και 15 ΠΚ).

γ) Συνέργεια (άμεση – αρ. 46 § 1β ΠΚ, απλή – αρ. 47 § 1 ΠΚ) σε σχέση με την απλή σωματική βλάβη (αρ. 308 § 1 ΠΚ).

Στο χώρο της συνέργειας, βασικό ζήτημα, παραμένει βέβαια η διάκριση της άμεσης από την απλή συνέργεια. Αποτελεσματικότερο κριτήριο διαφοροποιήσεως των δύο επίμαχων μορφών συμμετοχής είναι το εξής.

Ο άμεσος συνεργός, ως δράστης συγκεκριμένης επικίνδυνης ενέργειας για συγκεκριμένη μονάδα εννόμου αγαθού, είναι το πρόσωπο που τοποθετεί – κατευθύνει ή κρατά το έννομο αγαθό σε θέση προσβολής του από τον φυσικό αυτουργό.

Έτσι, στην περίπτωση κατά την οποία ο Α, κρατά τα χέρια του Θ για να τον ξυλοκοπήσει ο Κ, ο Κ είναι φυσικός (άμεσος) αυτουργός απλής σωματικής βλάβης (αρ. 308 § 1, εδ. α ΠΚ), ενώ ο Α είναι άμεσος συνεργός απλής σωματικής βλάβης (αρ. 46 § 1β, σε συνδ. με αρ. 308 §1, εδ. α ΠΚ).

Αντίθετα, απλός συνεργός ως δράστης και αυτός συγκεκριμένα επικίνδυνης ενέργειας για συγκεκριμένη μονάδα εννόμου αγαθού, είναι το πρόσωπο που χωρίς να έχει την ιδιότητα του ηθικού αυτουργού ή άμεσου συνεργού τελεί πράξη που είναι επικίνδυνη για τη συγκεκριμένη μονάδα εννόμου αγαθού, ενόψει της επικείμενης ή πραγματοποιούμενης προσβολής του από το φυσικό αυτουργό.

Έτσι, στην περίπτωση κατά την οποία ο Α, κρατά τσίλιες έξω από το σπίτι μέσα στο οποίο ο Κ ξυλοκοπεί τον ανήλικο Λ που εκείνη την ώρα είναι μόνος του, ο Α θα είναι απλός συνεργός της απλής σωματικής βλάβης (αρ. 47 § 1, ΠΚ), διότι αντικειμενικά η πράξη του βοήθησε – συνέβαλε στην τέλεση της απλής σωματικής βλάβης και ήταν επικίνδυνη για το έννομο αγαθό της μορφικής και λειτουργικής ακεραιότητας του σώματος του ανηλίκου Λ, στο μέτρο που εξουδετέρωνε τη λειτουργία της προστασίας του από τους γονείς ή άλλους (αστυνομία – τρίτους). Ο Κ στην προκειμένη περίπτωση θα κριθεί ως φυσικός (άμεσος) αυτουργός της απλής σωματικής βλάβης που τέλεσε σε βάρος του Λ (αρ. 308 § 1, εδ. α, ΠΚ).

Σε αντίθετη περίπτωση κατά την οποία ο Ζ δώσει στον Η το περίστροφο που βρισκόταν στο τραπέζι και που θα μπορούσε ο Η και μόνος του να το πάρει, όπου με αυτό ο Η τραυματίζει τον Θ, ο Ζ δεν είναι απλός συνεργός, αφού δε βοήθησε ουσιαστικά τον Η, που μπορούσε και μόνος του να πάρει το περίστροφο. Λείπει εδώ το απαραίτητο αντικειμενικό στοιχείο της συνδρομής που απαιτεί ο νόμος (αρ. 47 § 1 ΠΚ)

 

12. Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 310 ΠΚ – βαριά σωματική βλάβη και με το αρ. 311 ΠΚ – θανατηφόρα σωματική βλάβη.

Ανάμεσα στην απλή αφενός και στη βαριά ή θανατηφόρα σωματική βλάβη αφετέρου, η συρροή είναι φαινομενική. Οι διατάξεις των αρ. 310 ΠΚ και 311 ΠΚ, εφαρμόζονται μόνες τους αφού τα εγκλήματα που αυτές τυποποιούν, απορροφούν το έγκλημα που το αρ. 308 ΠΚ προβλέπει.

 

13. Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 299 ΠΚ – ανθρωποκτονία με πρόθεση ή με το αρ. 42 § 1 ΠΚ σε συνδ. με αρ. 299 ΠΚ – απόπειρα ανθρωποκτονίας.

Για τη σχέση ανθρωποκτονίας – σωματικής βλάβης έχουν διατυπωθεί βασικά δύο θεωρίες: η «θεωρία της ενότητας» και η «θεωρία της αντιθέσεως».

Ειδικότερα:

Κεντρική ιδέα της «θεωρίας της ενότητας» που σήμερα επικρατεί απόλυτα, είναι η σκέψη πως ανθρωποκτονία με πρόθεση και σωματική βλάβη με πρόθεση δεν αποτελούν δύο διαφορετικά εγκλήματα. Η σωματική βλάβη προηγείται πάντοτε έστω και κατ’ ελάχιστο της ανθρωποκτονίας, έτσι ώστε, ανθρωποκτονία χωρίς προηγούμενη σωματική βλάβη να μην φαίνεται νοητή. Ο ανθρωποκτόνος, εξάλλου, δόλος όχι απλώς δεν αποκλείει το δόλο της σωματικής βλάβης, αλλά αντίθετα κατά κανόνα τον περικλείει. Εκείνος που αποδέχεται να αφαιρέσει τη ζωή ενός άλλου, αποδέχεται και το ενδεχόμενο να του προκαλέσει σωματική βλάβη. Κατά συνέπεια η ανθρωποκτονία εμπεριέχει και το άδικο των σωματικών βλαβών που μπορεί να έχει προξενήσει ο δράστης.

Έχοντας τέτοιο περιεχόμενο η «θεωρία της ενότητας», είναι φανερό πως αξιολογεί την αποτυχημένη απόπειρα ανθρωποκτονίας που κατέληξε σε τελειωμένη σωματική βλάβη: Κρίνεται ότι η απαξία της σωματικής βλάβης υπερκαλύπτεται από την αντίστοιχη της ανθρωποκτόνας δράσεως ακόμη και όταν η τελευταία δεν έχει υπερβεί το στάδιο της απόπειρας. Με άλλα γίνεται αποδεκτή σχέση φαινομενικής συρροής. Ο δράστης τιμωρείται μόνον για απόπειρα ανθρωποκτονίας, η οποία και απωθεί τη σωματική βλάβη. Για σωματική, όμως, βλάβη τιμωρείται ο δράστης εάν υπαναχώρησε, έτσι ώστε η απόπειρα ανθρωποκτονίας να μένει ατιμώρητη κατ’ εφαρμογή του άρθρου 44 § 1 ΠΚ.

 

  1. 14.        Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 167 § 1, 2 ΠΚ – αντίσταση

Η συρροή  ανάμεσα στο έγκλημα της αντιστάσεως (αρ. 167 § 1 ΠΚ) και της σωματικής βλάβης οιασδήποτε εντάσεως (αρ. 308 – 315 ΠΚ), είναι αληθινή κατ’ ιδέα (αρ. 94 § 2 ΠΚ).

Αυτό συμβαίνει διότι οι δημόσιοι υπάλληλοι, όταν εξατομικεύουν το έννομο αγαθό της πολιτειακής εξουσίας, εξατομικεύουν παράλληλα και το έννομο  αγαθό της μορφικής και λειτουργικής ακεραιότητας. Η ίδια λύση αληθινή κατ’ ιδέα συρροή μεταξύ αντιστάσεως στη βασική μορφή και σωματικής βλάβης, πρέπει να γίνει δεκτή και στην περίπτωση που η αντίσταση είναι διακεκριμένη (αρ. 167 § 2 ΠΚ).

 

  1. 15.           Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 137Α § 3 ΠΚ – βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Η απλή σωματική βλάβη (αρ. 308 § 1, εδ. α, ΠΚ) αναφέρεται ρητά ως ουσιαστικό στοιχείο για έναν από τους τρόπους τελέσεως του εγκλήματος των άλλων προσβολών της ανθρώπινης  αξιοπρέπειας, που αποτελεί την ελαφριά μορφή των βασανιστηρίων (αρ. 137 Α § 3 ΠΚ). Συνακόλουθα, η μεταξύ τους συρροή είναι φαινομενική κατ’ ιδέα, με βάση την αρχή της απορροφήσεως εφαρμογή έχει μόνο η διάταξη του αρ.  137 Α § 3 ΠΚ.

 

  1. 16.           Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 239 α ΠΚ – κατάχρηση εξουσίας.

Το έγκλημα της κατάχρησης εξουσίας στην πρώτη του μορφή (αρ. 239α ΠΚ), προσβάλλει το έννομο αγαθό της προσωπικής ελευθερίας, δηλαδή έννομο αγαθό, διαφορετικό από εκείνο που προσβάλλει το έγκλημα της σωματικής βλάβης (σωματική – ψυχική υγεία). Αυτονόητο είναι επομένως ανάμεσα στα δύο εγκλήματα της σωματικής βλάβης (αρ. 308 § 1 ΠΚ) και κατάχρησης εξουσίας (αρ. 239α ΠΚ), η συρροή να είναι αληθινή.

 

  1. 17.           Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 306 § 1 ΠΚ – Έκθεση

Σε περίπτωση που ο δράστης τραυματίσει υπαίτια (με πρόθεση ή από αμέλεια) το θύμα και στη συνέχεια αφήσει αυτό αβοήθητο, εφόσον δεν επήλθε βαριά βλάβη της υγείας ή θάνατος αυτού, υπάρχει αληθινή συρροή σωματικής βλάβης (αρ. 308 ή 309 ή 314 ΠΚ) και εκθέσεως στη βασικής της μορφή (αρ. 306 § 1 ΠΚ). Αυτό συμβαίνει διότι η έκθεση, όντας στη συγκεκριμένη περίπτωση έγκλημα απλό και όχι εκ του αποτελέσματος,  καλύπτει μόνο τη διακινδύνευση και όχι και τη βλάβη του παθόντα.

 

  1. 18.           Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 322 – 335 ΠΚ – εγκλήματα κατά της προσωπικής ελευθερίας.

Η συρροή ανάμεσα στη σωματική βλάβη και στα εγκλήματα των αρ. 322 – 335 ΠΚ είναι αληθινή, εξαιτίας της ετερότητας των εννόμων αγαθών που αυτά προσβάλλουν (μορφική και λειτουργική ακεραιότητα – σωματική και ψυχική υγεία – αρ. 308 ΠΚ,  προσωπική ελευθερία – αρ. 322 – 335 ΠΚ).

 

  1. 19.        Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 361 ΠΚ – εξύβριση.

Στο βαθμό που η διάταξη του αρ. 361 ΠΚ προστατεύει το έννομο αγαθό της τιμής, δηλαδή έννομο αγαθό διαφορετικό από εκείνο της μορφικής και λειτουργικής ακεραιότητας που προστατεύει το αρ. 308 § 1 ΠΚ, η συρροή μεταξύ απλής σωματικής βλάβης και εξύβρισης (αρ. 361 ΠΚ), είναι αληθινή πραγματική (αρ. 94 § 1 ΠΚ).

 

  1. 20.        Σχέση του αρ. 308 ΠΚ – απλή σωματική βλάβη με το αρ. 30 ΠΚ – πραγματική πλάνη.

Η πλάνη του δράστη ως προς τη συνδρομή στοιχείου της αντικειμενικής υποστάσεως, είναι πραγματική και έχει ως συνέπεια τον αποκλεισμό του δόλου (αρ. 30 § 1 ΠΚ). Αν όμως η άγνοια του στοιχείου αυτού μπορεί να αποδοθεί σε αμέλεια του υπαιτίου, η πράξη του  καταλογίζεται ως έγκλημα από αμέλεια (αρ. 30 § 1 ΠΚ), θα τιμωρηθεί δηλαδή σε μια τέτοια περίπτωση, για σωματική βλάβη από αμέλεια (αρ. 314 ΠΚ). Η ίδια ακριβώς λύση πρέπει να δοθεί και όταν η σωματική βλάβη τελείται με παράλειψη και ο δράστης βρίσκεται σε πλάνη ως προς την ιδιαίτερη νομική υποχρέωση ενέργειας.

Αντιθέτως, η πλάνη ως προς λόγο δικαιολογήσεως (άρσεως του αδίκου), είναι νομική (αρ. 31 ΠΚ).

Έτσι, στην περίπτωση που ο Α, νομίζοντας ότι έχει δικαίωμα (αρ. 20 ΠΚ) να σωφρονίσει εκτός από τα δικά του και κάθε μικρό παιδί που ατακτεί, χτυπά το παιδί του γείτονα Γ, ο Α βρίσκεται σε νομική πλάνη, οπότε θα αρθεί ο καταλογισμός του, εφόσον η πλάνη του αυτή κριθεί συγγνωστή (αρ. 31  § 2 ΠΚ).

 

  1. 21.        Ποινική κύρωση του εγκλήματος

α) Η προβλεπόμενη για την απλή σωματική βλάβη ποινή, είναι φυλάκιση μέχρι τρία χρόνια (πλαίσιο ποινής 10 ημέρες μέχρι 3 χρόνια – αρ. 53 ΠΚ).

β) Αν όμως ο δράστης διέπραξε μια απλή σωματική βλάβη μπορεί να μείνει ατιμώρητος, εφόσον ετέλεσε  την πράξη του σε μια ψυχολογική κατάσταση δικαιολογημένης αγανάκτησης (αρ. 308 § 3 ΠΚ).

Μεταξύ της σωματικής βλάβης και της αγανακτήσεως, πρέπει να υπάρχει αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος, ενώ το δικαιολογημένο αποτελεί συνάρτηση του μεγέθους της αδικίας την οποία διέπραξε ο παθών.

Στην προκειμένη περίπτωση, πρόκειται για δυνητικό προσωπικό λόγο απαλλαγής του δράστη από την ποινή. Για να εφαρμοστεί όμως η ρύθμιση αυτή, ο νόμος θέτει τρείς (3) προϋποθέσεις:

β1) Να προηγήθηκε άμεσα η συμπεριφορά του θύματος που έδωσε αφορμή στη σωματική του βλάβη. Η συμπεριφορά του θύματος δεν πρέπει να είναι σε εξέλιξη, διότι τότε υπάρχει παρούσα επίθεση που δίνει δικαίωμα άμυνας στο  δράστη. Επομένως η ρύθμιση του αρ. 308 § 3 ΠΚ διαφέρει από την άμυνα (αρ. 22 ΠΚ) ως προς το χρόνο τέλεσης της πράξης από την πλευρά του παθόντος.  Ενώ για να υπάρχει άμυνα πρέπει, η επίθεση να είναι παρούσα, στο αρ. 308 § 3 ΠΚ  πρέπει, η πράξη του παθόντα να είναι αμέσως προηγούμενη, να έχει επομένως ολοκληρωθεί.

β2) Η συμπεριφορά του θύματος να τελέστηκε εναντίον ή ενώπιον του δράστη της σωματικής βλάβης και

β3) Η συμπεριφορά του θύματος προς το  δράστη να ήταν ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση. Συνήθως θα πρόκειται για μια σωματική βλάβη ή εξύβριση εκ μέρους του θύματος, αλλά μπορεί να είναι και οτιδήποτε άλλο, όπως συμβαίνει στην περίπτωση κατά την οποία ο δράστης Δ αγανάκτησε, επειδή το θύμα Θ αφαίρεσε το μπαστούνι του τυφλού Τ.

Ομοίως, στην περίπτωση κατά την οποία ο δράστης Α αγανάκτησε, επειδή το θύμα Β βασάνιζε με σκληρό τρόπο ένα σκύλο μπροστά του.

Οι έννοιες «σκληρή» και «βάναυση» είναι αόριστες νομικές έννοιες. Η ένταση και η μορφή  της σκληρότητας ή της βαναυσότητας, κρίνονται διακεκριμένα με βάση τις ειδικές συνθήκες, όπως αυτές προβάλλονται. Όταν η βάναυση διαγωγή του παθόντος εξεδηλώθη εναντίον τρίτου, η επέμβαση του δράστη πρέπει να ευρεθεί εξ ειδικής αιτίας εύλογη, όπως συγγενικός ή φιλικός δεσμός, άγρια χειροδικία του δράστη εναντίον ανυπεράσπιστου προσώπου.

Έτσι, η διαπίστωση ασυστάτων παραπόνων εκ μέρους του μαθητή Μ προς τον Διευθυντή του σχολείου Δ, σε ύφος έντονο και ανάρμοστο που έγινε ενώπιον των συναδέλφων του, συνιστά ενέργεια ιδιαίτερα  σκληρή και βάναυση.

Ομοίως, ως ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση θεωρήθηκε από τη νομολογία το χτύπημα με σφιγμένο χέρι και την απειλή με κατσαβίδι, το άρπαγμα από τα μαλλιά, το δάγκωμα και την απειλή σύλληψης ή θανάτωσης.

Έτσι, με αφετηρία τις παραπάνω αναλύσεις – προϋποθέσεις προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο Υ, υπαίτιος σωματικής βλάβης (αρ. 308 § 1 ΠΚ) σε βάρος του Ζ που τον χτύπησε με μια πέτρα στο κεφάλι επειδή αυτός παρενοχλούσε τη Σ σύζυγο του Υ επί παρουσία του, ο Υ θα απαλλαχτεί της ποινής, επειδή ενήργησε έτσι από δικαιολογημένη αγανάκτηση.

γ) Τέλος η όλως ελαφρά σωματική βλάβη τιμωρείται με κράτηση έως 6 μήνες ή με πρόστιμο έως 3.000 ευρώ.

  1. 22.          Ποινική δίωξη του εγκλήματος (αρ. 27, 36, 43, 46 ΚΠΔ, σε συνδυασμό με αρ. 308 ΠΚ).

Η ποινική δίωξη του εγκλήματος ασκείται από τον αρμόδιο εισαγγελέα ή δημόσιο κατήγορο μόνο ύστερα από την υποβολή έγκλησης αρ. 315 § 1 ΠΚ. Η νομοθετική αυτή επιλογή στηρίζεται στην όχι μεγάλη βαρύτητα της προσβολής, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αυτή έχει ως αντικείμενο ένα καθαρά ατομικό έννομο αγαθό, για την προστασία του οποίου από την πολιτεία δεν υπάρχει ιδιαίτερο αυτοτελές ενδιαφέρον όταν δεν δηλώνεται αντίστοιχη βούληση του φορέα του. Επιπλέον η συγκεκριμένη ρύθμιση ευθυγραμμίζεται και με την πρόβλεψη, ότι η συναίνεση του παθόντος αίρει τον άδικο χαρακτήρα της πράξεως (αρ. 308 § 2 ΠΚ).

Στο βαθμό όμως που το ερευνώμενο έγκλημα είναι πλημμέλημα, μπορεί να εφαρμοστεί η ειδική – συνοπτική διαδικασία της άμεσης παραπομπής του κατηγορουμένου στο ακροατήριο (αρ. 417 επ. ΚΠΔ) εφόσον η πράξη έχει καταληφθεί επ’ αυτοφώρω. Διευκρινίζεται, πάντως, ότι δεν επιτρέπεται σύλληψη του δράστη έστω και αν είναι αυτόφωρο το έγκλημα, αν τούτο στη συγκεκριμένη περίπτωση διώκεται κατ’ έγκληση και αυτή δεν έχει υποβληθεί ούτε και προφορικά (αρ. 275 § 2 ΚΠΔ).

Από όσα ήδη έχουν αναφερθεί συνάγεται με σαφήνεια το συμπέρασμα ότι η απλή σωματική βλάβη (αρ. 308 § 1, εδ. α, ΠΚ) η όλως ελαφρά σωματική βλάβη (αρ. 308  1, εδ. β ΠΚ) διώκονται μόνο ύστερα από έγκληση (αρ. 315 § 1 ΠΚ). Η ρύθμιση αυτή αποτελεί  τον κανόνα.

Εξαίρεση του κανόνα (αυτεπάγγελτη δίωξη της απλής σωματικής βλάβης):

Αν ο παθών είναι δημόσιος υπάλληλος και επιπλέον η πράξη τελέστηκε είτε κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του, είτε για λόγους που σχετίζονται με την εκτέλεση της υπηρεσίας αυτής, η δίωξη ασκείται αυτεπαγγέλτως (αρ. 315 § 2 ΠΚ).

 

 

Για οποιαδήποτε πληροφορία:

ΔΕΡΜΕΝΟΥΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΝΟΜΙΚΟΣ – ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΟΣ – ΠΟΙΝΙΚΟΛΟΓΟΣ.

Τηλ.  γραφείου: 25410 77560 – Fax: 25410 67205, κιν.: 6979847227

email:xartikaipontiki@gmail.com

Δείτε επίσης

Κ.Δ. 27/2020 “Διευκολύνσεις πολύτεκνων οικογενειών κλπ κατά τη διάθεση τους για εκτέλεση υπηρεσίας”

Με την έκδοση της υπ’ αριθμ 27/2020 Κανονιστικής Διαταγής του κ.Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, παρέχονται …